NOTERLİĞİN VE NOTERLİK HUKUKUNUN TANIMI
1. Noter kelimesinin anlamı nedir?
Cevap: Noter kelimesi, Latince notarus’dan
gelir ve not tutan, süratle yazı yazan, seri yazı yazan anlamını taşır.
2. Noterlik müessesesi neden doğmuştur?
Cevap: Tarihin her devresinde kişiler
arasındaki hukuki ilişkilerin belirli şekillere uygun olarak düzenlenmesi ve
bunlara resmiyet verilmesi lüzumu hissedilmiş ve böylece günün ihtiyaçlarına
göre gelişim kaydederek bugünkü noterlik müessesi doğmuştur.
3. Noterlik esas olarak ne zaman onaylanmıştır?
Cevap: Noterlik esas olarak 18 Ocak 1972’de
kabul edilen, 5 Şubat 1972 yılında Resmi Gazete’de yayınlanan 1512 Sayılı
Noterlik Kanunu’nda tanımlanmış ve düzenlenmiştir.
4. Noterliğin kanuni tanımı nedir?
Cevap: Noterlik Kanunu’nun 1. maddesinin
ikinci cümlesindeki “Noterler, hukuki güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları
önlemek için işlemleri belgelendirir ve kanunlarla verilen başka görevleri
yaparlar.” biçimindeki tanım, Noterliğin kanuni tanımıdır.
5. Noterlik müessesesinin işlevi nedir?
Cevap: Özel hukuktan doğan birçok hakkın
etkin olarak kullanılması ve kolayca ihlâl edilememesi açısından noterlik
müessesesi çok önemli bir işleve sahiptir. Noterliğin ana eylemi tespittir.
Dolayısıyla uyuşmazlıkların içinde olamazlar, yarar ve çekişmelerin tarafı
değil, belki de yalnızca tespitçisi olabilirler. Sonuç olarak Noter hukuki
güvenliği sağlamak ve hukuki anlaşmazlıkların doğumunu önlemek amacı ile
kamusal yetki kullanan, serbest meslek erbabıdır.
6. Noterlik Hukuku nasıl tanımlanmaktadır?
Cevap: Noterlik Hukukunu; noterlik
müessesesinin hukuk sistemi içindeki yeri ile diğer hukuk dallarıyla olan
ilişkisini inceleyen bilim dalı olarak tanımlamak mümkündür. Bu tanım hem
teoride hem de pratikte ihtiyacı karşılayan bir tanımdır.
NOTERLİĞİN KURULMASI VE YETKİ ÇEVRESİ
7. Noterliğin kurulması ve kapatılması kimin yetkisi altındadır?
Cevap: Noterlik kurulması Adalet
Bakanlığının yetkisindedir. Bununla birlikte, noterlik Kanunu’nun 3 üncü
maddesinin dördüncü fıkrası Adalet Bakanlığına, bir yerde birden fazla noterlik
açma ve bir yerde bulunan birden fazla noterliklerden birisini kapatma
yetkisini kullanmadan önce Türkiye Noterler Birliği’nin mütalaasını alma
yükümlülüğü getirmiştir. Ancak Adalet Bakanlığı sadece mütalaa almaktadır. Yeni
noterliklerin açılmasında ve var olanların kapatılmasında son ve tek karar
mercii Adalet Bakanlığı’dır.
8. Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü ve Türkiye Noterler
Birliği’nin çıkardığı genelgelere göre noterliğin yetki çevresi nedir?
Cevap: Bu genelgeler gereğince, bir noterlik
işleminin herhangi bir yer noterliğinde yapılabilmesi için, işlemin
taraflarından en az birinin ilgili noterliğin yetki çevresi içinde oturması
veya iş yerinin bulunması ya da işlemin aynı sınırlar içinde yapılacak bir işe
ait olması gerekmektedir.”
9. Noterlik Kanunu’nun 4 üncü maddesine göre noterlikler nasıl
sınıflandırılmıştır?
Cevap: Noterlik Kanunu’nun 4 üncü maddesi,
noterliklerin dört sınıfa ayrılmasını öngörmüştür. İlk üç sınıf noterlik, her
noterliğin yetki çevresi içindeki nüfus, iş yoğunluğu ve noterlik geliri esas
tutularak sınıflandırılır. Noterlerin sınıflandırılması Noterler Birliği’nin
mütalaası alınarak Adalet Bakanlığı’nca yapılır. Birinci, ikinci ve üçüncü
sınıf noterliklerin başında birer noter bulunur. Buna karşılık, dördüncü sınıf
noterlikler, o yerin bağlı bulunduğu Adalet Komisyonunun görevlendirme yazısı
üzerine, Adalet Bakanlığı’nca görevlendirilerek kâtip sınıfından bir adalet
memuru tarafından geçici olarak yönetilir ve bu kimselere “geçici yetkili noter
yardımcısı” adı verilir.
NOTERLİĞİN ÖZELLİKLERİ
10. Kamu hizmeti olarak nitelenebilmesi için hangi öğelerin varlığı
gerekmektedir?
Cevap: Kamu hizmeti nitelemesi, iki temel
öğenin varlığını gerektirmektedir. Bunlardan ilki hizmetin kamuya yönelmiş
olduğunun siyasal organlarca kabul edilmesi yani diğer bir ifadeyle kamuya
yararlı olması, ikincisi ise kamu kuruluşlarınca veya ilgili kamu kurumunca
denetlenen özel kişilerce ifa edilmesidir.
11. Noterliğin kamu hizmeti olarak nitelendirilebilir mi?
Cevap: Kamu hizmetleri, genel ve kolektif
gereksinmeleri karşılayarak kamu yararını gerçekleştiren hizmetler ise,
toplumda adalet dağıtımına dair faaliyetlerin kamusal nitelikte bir hizmetler
bütünü olduğu tartışılmazdır. Bu durumda noterlik kamu hizmeti olarak nitelendirilebilir.
Noterliğin kamu hizmeti niteliği, gereksinim duyan herkesin bu faaliyetlerden
yararlanabilmesini gerektirir.
12. Noterlik bir kamu hizmeti ise, noter bir kamu görevlisi midir?
Cevap: Noterlik Kanunu’nda açık bir hüküm
bulunmamakla birlikte, bu Kanunun, noterleri memur olarak kabul etmediği
dolaylı bir şekilde anlaşılmaktadır. Yine Noterlik Kanunu’nun 40’ıncı
maddesinde de noterlik dairesinin resmi daire kabul edilmemiş, resmi daire
“sayıldığı” hükme bağlanmıştır. Gerçekten de noterlik dairesinin kira ve diğer
giderlerinin notere ait olması, çalışanların memur olmaması bilakis sosyal
güvenlik açısından işçi olarak kabul edilmeleri, noterlik ücret tarifelerinin,
özel kanun hükümleriyle belirlenmesi bunun gerekçeleridir. Sonuç olarak Noter,
idare hukuku anlamında bir kamu görevlisi değildir. Ancak hukuken tanınmış
iktidar ve yetki kullanmak suretiyle bir kamu görevi ifa etmektedir.
13. Noterlik serbest meslek olma özelliğini taşımakta mıdır?
Cevap: Noterliğin sıradan bir serbest
meslek olduğunu söylemek doğru olmaz. Çünkü noterler her ne kadar serbest
meslek olarak kabul edilseler de istedikleri yerde iş göremez, istedikleri
ücretle iş yapamaz, ücrette pazarlık edemez, kendilerine ait ücretten de
indirimde bulunamaz ve reklâm yapamazlar. Noterler için gerek mesleki açıdan
gerek ise özel hayatlarına ilişkin ciddi sınırlamalar getirilmiştir.
NOTERLİĞE KABUL VE MESLEĞE GİRİŞ
14. Noterlik mesleğine giriş için gerekli olan şartlar nelerdir?
Cevap: Noterlik mesleğine giriş için gerekli
şartlar on üç tanedir. Bunları, kanunda düzenlenişlerine göre şöyle
sıralayabiliriz:
1. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı
olmak,
2. 21 yaşını bitirmiş ve 40 yaşını
doldurmamış olmak,
3. Türk hukuk fakültelerinin birinden
mezun olmak veya yabancı bir memleket hukuk fakültesinden mezun olup da,
Türkiye hukuk fakülteleri programlarına göre noksan kalan derslerden başarılı
sınav vermiş bulunmak,
4. Kesinleşmiş bir kararla yüz kızartıcı
bir suçtan veya ağır hapsi gerektiren bir cürümden mutlak olarak yahut kasti
bir cürümden bir sene veya daha fazla
hapis cezası ile hüküm giymiş olmamak,
5. 657 sayılı Devlet Memurları
Kanunu’nun 48. Maddesine göre devlet memurluğuna atanmaya engel bir mahkûmiyeti
bulunmamak,
6. Kesinleşmiş bir ceza veya disiplin
kararı sonucunda hâkim, savcı, memur
yahut avukat olmak niteliğini kaybetmiş bulunmamak,
7. Noterlik mesleğine yaraşmayacak tutum
ve davranışları çevresince bilinmiş
olmamak,
8. Noterlikle ve noter stajyerliği ile
birleşemeyen bir işle uğraşmamak,
9. Mahkeme kararı ile kısıtlanmış
olmamak,
10. İflâs etmiş ise itibarı iade edilmiş
olmak, (hileli ve taksirli müflisler itibarları iade edilmiş olsa bile kabul
olunmazlar),
11. Hakkında aciz vesikası verilmiş ise
bunu kaldırmış bulunmak,
12. Noterlik görevini devamlı ve gereği
gibi yapmaya engel vücut veya akılca malul olmamak,
13. Staj yapılacak yerde ikametgâhı
bulunmak.
15. Noterlik stajına tabii olmadan noter olabilmelerine imkan sağlanan
kişiler kimlerdir?
Cevap: Staj yapmadan noter olabilen kişiler
şunlardır:
1. Adli veya askeri hâkimlik yahut
savcılıklara atanmış olanlar,
2. Avukat unvanını kazanmış olan veya
Avukatlık Kanunu’na göre staj ve avukatlık sınavı şartlarından bağışık olarak
avukatlığa kabul olunmaya hak kazanmış bulunanlardır.
16. Noterin atanması nasıl ve hangi merci tarafından yapılır?
Cevap: Bir noterliğe bir noterin
atanabilmesi için ilk adım olarak bir ilan yapılması gerekmektedir. Adalet
Bakanlığı tarafından yapılacak bu ilânlarda, boşalan ve üçüncü sınıfa geçirilen
noterliğin bir önceki yıla ait gayrisafi geliri, açılan noterliğin ise
emsallerine göre Adalet Bakanlığı’nca tahmin edilecek gayrisafi geliri ve
isteklilerin hangi belgelerle birlikte başvurmaları gerektiği gösterilir.
Adaylar arasından söz konusu noterliğe atama yapmaya yetkili merci Adalet
Bakanlığı’dır.
17. Atanan noterin göreve başlamasıyla ilgili düzenlemenin şartları nelerdir?
Cevap: “Noter sıfatı, noterliğe atama
kararının tebellüğü ile kazanılır. Kendi sınıfında veya daha yukarı sınıfta
başka bir noterliğe atanan veya nakledilen noter atama yahut nakledilme
kararını tebellüğ ettiği tarihte yeni noterlik sıfatını kazanmakla beraber eski
noterlik sıfatı da sona erer. Atanan noter, atama veya nakledilme kararının
tebliğinden itibaren bir ay içinde yeni görevine başlamak zorundadır.
18. Noterlik görevinin sona ermesini gerektiren durumlar nelerdir?
Cevap: Noterlik görevinin sona ermesi
kanunda sekiz ana başlık altında toplanmıştır. Bunlar sırasıyla;
1. Yaş tahdidine (altmış beş yaş) tâbi
tutulması: İnsanların belli bir yaştan sonra tam bir üretkenlik içinde
olmalarını beklemek yanlış olup bu nedenle kanun koyucu 65 yaşını dolduran
noterlerin görevlerinin sona erdiğini kabul etmiştir.
2. Noterin istifa etmiş sayılması: Bir
noterliğe atanan veya nakledilenler, atama veya nakledilme kararının
tebliğinden itibaren bir ay içinde yeni görevlerine başlamak
zorunluluğundadırlar. Atanan veya nakledilen kimsenin bu süre içinde, haklı bir
sebep olmaksızın göreve başlamaması veya atanma yahut nakledilme isteminden
vazgeçme dilekçesinin, atama ve nakil kararının kendisine tebliğinden sonra
Bakanlığa veya Cumhuriyet Savcılığına verilmesi halinde, bu kimse noterlik
mesleğinden istifa etmiş sayılır.
3. Meslekten çıkarma cezası alması:
Noterlik Kanunu’na göre bir daha atanmamak üzere noterlikten çıkma cezası
alınması noterlik görevini sona erdirir.
4. Başka bir noterliğe atanması veya
nakledilmesi: Kendi sınıfında veya yukarı sınıfta başka bir noterliğe atanan
veya nakledilen noter, atama yahut nakledilme kararını tebellüğ ettiği tarihte
yeni noterlik sıfatını kazanmakla beraber eski noterlik sıfatı da sona
erer.
5. Noterlik Kanunu’nun 7 inci
maddesindeki (ikinci bent hariç) şartlardan birinin kaybedilmesi halinde
noterlik görevi sona erer.
6. Noterin meslekte yeterli olmadığının
anlaşılması halinde görevine son verilir. Adalet müfettişleri tarafından
yapılan teftişler sonunda hakkında düzenlenen, birbirini izleyen son iki hal
kâğıdında meslekte yeterli olmadığı belirtilmiş ve son teftişten itibaren en az
altı ay hizmet gördükten sonra yaptırılacak üçüncü teftişte de Adalet müfettişinin
meslekte yeterli olmadığı kesin kanısına varmış olması halinde Adalet
Bakanlığınca noterin görevine son verilir.
7. Noterin istifa etmesi: Noterler
kendinden kaynaklanan veya iradi nedenlerle noterlik görevlerini iradi olarak
sonlandırabilirler.
8. Ölüm: Ölmesi durumlarında noterlik
görevi sona erer.
0 yorum: